در بخش اول و دوم به پرسش‌هایی در زمینه احکام آب‌ها و هوا و زمین و گیاهان پاسخ داده شد. در این بخش به سؤالات پرسیده شده در مورد احکام حیوانات پاسخ داده می‌شود.
د) حیوانات
33- شکار حیوانات چه حکمی دارد؟
اگر شکار از نظر قانون ممنوع بود، یعنی اگر منطقه‌ای به‌عنوان یکی از مناطق «شکار ممنوع» اعلام شده باشد، شکار در آن منطقه جایز نیست. یا این‌که اگر مسئولان شکار نوع خاصی از حیوانات را غیرقانونی اعلام کرده باشند، شکار آن حیوان جایز نیست. غیر از اینها شکار یک عمل مباح است و اگر کسی برای گذران زندگی مثلاً برای تأمین خوراک خودش حیوانی را که از نظر قانونی ممنوع نبود شکار کرد، اشکالی ندارد.
۳۴. شکار حیوانات در حال انقراض یا شکار غذای حیوانات در حال انقراض که باعث از بین رفتن آن گونه خاص می‌شود چه حکمی دارد؟ مثلاً شکار یوز ایرانی یا بز کوهی که غذای لازم یوز است چه حکمی دارد؟
آفرینش همه حیوانات حکمتی داشته و همچنین یک آثاری در طبیعت و زندگی انسان‌ها دارد. بنابراین نباید به‌گونه‌ای عمل کرد که یک گونه خاصی از بین برود. افزون بر این‌که اگر در قانون کشور و نظام اسلامی شکار آن حیوان ممنوع بود، جایز نیست و باید پرهیز کنند.
۳۵. خوردن گوشت شکار غیرقانونی چه حکمی دارد؟
وقتی کسی حیوانی را که شکارکردنش ممنوع است شکار کرد اصلاً مالک آن نمی‌شود؛ اگرچه طبق یک حکم شرعی هر کس حیوان‌های آزاد را شکار کرد و گرفت، مالکشان می‌شود، اما قانون کشور و نظام اسلامی فوق این حکم است؛ یعنی اگر قانون کشور و نظام اسلامی این بود که شکار یک نوع حیوان ممنوع است، کسی که آن حیوان را شکار کند غاصب است و از گوشت آن حیوان هم نمی‌تواند استفاده کند و مالک گوشت آن حیوان نیست. ممکن است بگویید که اگر گوشت را دور بریزد که اسراف می‌شود. در اینجا اگر خود این گوشت را مسئولین تحویل می‌گیرند باید برود و لاشه را تحویل دهد. اگر مسئولین تحویل نمی‌گیرند باید پول این گوشت را به بیت‌المال برگرداند و حتی اگر گوشت را استفاده کرده است، بابت آن به بیت‌المال بدهکار است و باید این پول را برگرداند.
۳۶. کشتن حیوانات موذی ازجمله مورچه، سوسک و مارمولک چه حکمی دارد؟ کشتن و یا آزار رساندن بدون قصد به آن‌ها چطور؟ حشرات موذی که کشتن آن‌ها جایز است کدام‌اند؟
یک قانون و حکم کلی این است که حیواناتی که اذیت نمی‌کنند و آزاری نمی‌رسانند را آزار نرسانید؛ اما این حکم کلی استثنا هم دارد. نمی‌توانیم بگوییم هیچ حیوانی را نکشید. حالا ممکن است مورچه‌های داخل خانه آزار می‌رسانند، خب اگر اذیت می‌کنند کشتن آن‌ها اشکالی ندارد؛ اگرچه سوزاندن حیوانات نهی شده است. درباره سوسک، مگس و مارمولک هم همین‌طور است؛ حتی ممکن است آزار و اذیت آن‌ها ظاهری هم نباشد، اما ناقل میکروب باشند و سبب بیماری بشوند که این هم خودش یک نوع آزار است. بنابراین از بین بردن حیوانات موذی اشکالی ندارد.
اما اگر فردی بدون قصد کشتن، مثلاً حواسش نبود و پایش را گذاشت روی یک حیوان بی‌آزاری و آن حیوان کشته شد، او مرتکب گناه نشده است؛ اگرچه مراقبت‌کردن خوب است.
اما این‌که کدامیک از حیوانات یا حشرات موذی هستند و کشتنشان جایز است برمی‌گردد به تشخیص خود افراد. این حیوانات زیاد هستند؛ چه آن‌هایی که آزار معمولی ظاهری و متعارف می‌رسانند و چه آن‌هایی که آزارشان در ظاهر نیست اما ناقل بیماری و میکروب هستند.
۳۷. آیا کشتن حشراتی که ترس بی‌مورد از آن‌ها داریم جایز است؟
اگر ترس بی‌مورد باشد، نه، جایز نیست. اگر آن حیوان آزاری به کسی نمی‌رساند و حیوان حلال‌گوشت هم نیست که شخص بخواهد آن را شکار کند و از گوشتش استفاده کند؛ این‌که بی‌خودی یک حیوانی را بکشد این جایز نیست. اما اگر ترس، ترس به‌جا و عقلایی هست که واقعاً هراس دارد که این حیوان آزار برساند اشکال ندارد.
۳۸. استفاده از نفت و مواد شیمیایی برای دورکردن حشرات چه حکمی دارد؟
اشکالی ندارد؛ مثلاً شما نفت یا یک ماده شیمیایی را در اطراف اتاقتان قرار می‌دهید که حیوانات داخل اتاق شما نیایند؛ این کار اشکالی ندارد.
۳۹. خشک‌کردن حیواناتی مثل عقاب و نگه‌داشتن آن‌ها در منزل برای استفاده زینتی چه حکمی دارد؟
اگر از نظر قانونی شکار عقاب ممنوع باشد، این کار جایز نیست؛ اما اگر ممنوع نباشد، آزار رساندن به حیوان هم مورد نهی دین است. حیواناتی که آزاری ندارند را نباید اذیت کرد. بنابراین این‌که بخواهند چنین بلایی را سر حیوان بیاورند صرفاً با این منظور که زینت منزل باشد، این کار جایز نیست؛ اما اگر قصدشان غرضی عقلایی مثلاً امر «آموزشی» باشد اشکالی ندارد.
۴۰. آزار و اذیت حیوانات به قصد تفریح یا شکار چه حکمی دارد؟
آزار رساندن به حیواناتی که آزار نمی‌رسانند جایز نیست. لذا اگر حیوان آزاردهنده نیست، برای تفریح و شکار نباید او را اذیت کرد؛ حالا اگر کسی حیوانات حلال‌گوشتی که شکار آن‌ها ممنوع نیست را شکار کرد و گوشتش را استفاده نمود اشکالی ندارد.
۴۱. زمانی که ما علف‌های هرز را جمع‌آوری می‌کنیم آن‌ها را می‌سوزانیم و نمی‌دانیم موجودات زنده‌ای مانند حشرات بین آن‌ها هستند یا خیر؛ آیا این کار اشکال دارد؟
نه، اشکالی ندارد؛ لازم نیست که شما همه علف‌ها را بگردید و ببینید که وسط آن‌ها حشره‌ای هست یا خیر. یک‌وقت هست که در بین علف‌های هرز یک حشره‌ای می‌بینیم یا احتمال قوی می‌دهیم که یک جانور یا حیوان بی‌آزاری رفته میان این علف‌ها، خب در این صورت سوزاندن درست نیست.
۴۲. در هنگام رانندگی در جاده‌ها وظیفه راننده‌ای که به حیوانات وحشی یا به پرندگان برخورد کرده و موجب مرگ آن‌ها شده است چیست؟
اگر آن حیوان متعلق به اشخاص یا جزو اموال عمومی مثلاً در یک منطقه محفاظت‌شده هست، خب باید این زیان جبران شود و راننده ضامن است. اما اگر تصادف در بیابان آزادی بوده که یک جانوری رد می‌شده و این خودرو هم به آن برخورد کرده و آن حیوان آسیب دیده و ازبین‌رفته است، در اینجا چون که عمداً این تصادف روی نداده است، راننده گناهی مرتکب نشده و ضامن هم نیست.
۴۳. آیا نگهداری حیواناتی مثل سگ و گربه در منزل اشکال دارد؟
اول این‌که سگ با گربه تفاوت‌های زیادی دارد. سگ نجس‌العین است؛ یعنی خود حیوان نجس است؛ اما گربه نجس نیست. چیزی را که سگ خورده هم نجس و حرام است؛اما چیزی که گربه به آن دهن زده است، این‌گونه نیست. و این‌که سگ سروصدا دارد و به همسایه‌ها آزار می‌رساند. این مسئله به‌خصوص در مجتمع‌های مسکونی که مردم می‌خواهند طهارت شرعی را رعایت کنند و مسیرها و امکانات مشترکی وجود دارد و ترددها هم زیاد است، درصورتی‌که نگهداری حیوانات موجب شود اشخاص نتوانند اعمال عبادی‌شان را درست انجام دهند و به هرحال به همسایگان آزار برسد یا مثلاً تماس حیوان با بعضی از غذاها، موجب بیماری شود جایز نیست.
اما به‌طورکلی اگر کسی کارگاه یا کارخانه یا باغی دارد، یا گله‌ای دارد که برای حفاظت از آن‌ها احتیاج به سگ دارد، یا برای اغراض دیگری که عقلایی باشد، نگهداری از سگ اشکالی ندارد.
یا مثلاً این‌که گربه‌ای را برای سرگرمی در منزل نگهداری می‌کنند، این را نمی‌گوییم حرام است؛ اما درباره نگهداری از سگ در خانه روایت داریم که در خانه‌ای که سگ نگهداری می‌شود ملائکه حضور پیدا نمی‌کنند.
۴۴. فردی می‌گوید مرجع من تابعیت از قانون را واجب نکرده است؛ لذا به خرید و فروش پرندگان شکاری گران‌قیمت می‌پردازد. آیا تبعیت از قانون فتوای حضرت آیت‌الله خامنه‌ای هست یا این‌که حکم حکومتی است؟
کدامیک از مراجع معظم تقلید تخلف از قانون را با این‌که موجب هرج و مرج می‌شود و نظم عمومی برهم می‌خورد جایز می‌دانند؟ به فتوای همه مراجع معظم تقلید تخلف از قانون که برای حفظ نظم عمومی وضع شده است و تخطی از آن موجب هرج و مرج می‌شود جایز نیست.
فتوای حضرت آقا هم حکم حکومتی نیست.
حالا به صورت موردی ممکن است در یک جایی بگوییم که قانونی هست که اگر کسی هم از آن تخلف کرد، مشکلی پیش نیامد، منع قانونی هم وجود نداشت، جلوگیری هم نکردند و روح قانون هم الزام‌آور نیست، آن قانون حکم تکلیفی از نظر شرعی ندارد. به این معنا که اگر کسی تخلف کرد نتوانیم بگوییم حرام مرتکب شده است. مثل عبور نکردن عابران از خط‌کشی عابر پیاده در یک خیابان خلوتی که تعداد خط‌کشی‌های عابر پیاده‌اش کم است که اگر کسی از خط‌کشی عبور نکرد، نمی‌توانیم بگوییم که مرتکب حرام شده است. اما همین شخص باید تبعات قانون را بپذیرد و اگر یک‌وقتی به‌خاطر این تخلف حادثه‌ای پیش آمد، او مقصر است. بنابراین این‌که کسی بگوید مرجع تقلید من تبعیت از قانون را لازم نمی‌داند، پس اصلاً به قانون عمل نکند، این درست نیست.
۴۵. اصل پنجاهم قانون اساسی مقرر می‌دارد که حفاظت از محیط زیست وظیفه عمومی بوده و هرگونه فعالیت اقتصادی که با تخریب محیط زیست همراه باشد ممنوع است؛ حال اگر دستگاه‌های دولتی یا ارگان‌ها یا اشخاص حقیقی و حقوقی غیردولتی مبادرت به این تخلف کنند تکلیف چیست؟ برای مثال فروش مجوز شکار، مجوز قطع درختان و تغییر کاربری توسط مراکز مسئول چه حکمی دارد؟
قانون اساسی کشور که جزء قوانین اصلی هست باید مراعات شود. این‌که ما در فتاوای حضرت آقا و حضرت امام(ره) و بسیاری از مراجع معظم تقلید می‌بینیم که تخلف از مقررات نظام اسلامی -که مهم‌ترینش قانون اساسی هست - جایز نیست، نشانگر اهمیت قوانین نظام اسلامی است. بنابراین هرگونه عملی که به‌نحوی تخلف از قانون یا تخلف از اصل پنجاهم بوده باش، حرام است.
در عین حال درست است که هر عملی که مصداق تخلف از قانون و قانون اساسی بود این از نظر شرعی حرام می‌باشد، اما یک نکته‌ای اینجا وجود دارد که قانون باید درست تفسیر بشود و تفسیر قانون هم با شورای محترم نگهبان هست.
منبع: پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای
